Ik schreef voor Follow The Money een artikel over dit nieuwe centrale bankgeld. Dat kán op zich een mooie rol spelen, zegt bijvoorbeeld SP-Kamerlid en rapporteur centralebankgeld Mahir Alkaya. 

We hebben nu commerciële banken. Die scheppen het girale geld. Dat staat op onze online bankrekeningen. Zodra er iets foutgaat, in een crisis bijvoorbeeld, redden we de banken - met ons belastinggeld. Geld bij de centrale bank is stabieler. Die bank kan niet 'vallen', dus hoeft die ook niet te worden gered. 

'Ik wil mensen ervan overtuigen dat dit een prachtige kans is om met een publieke bank een eerlijker en stabieler financieel geldstelsel op te bouwen', zegt Kamerlid Alkaya. 

Zo zijn er nog talloze redenen om vóór CBDC te pleiten. Althans, 'in de literatuur en enquêtes onder centrale banken wordt een veelvoud aan mogelijke doelstellingen genoemd', zo schrijft DNB in een rapport. 

Ofwel: CBDC is overal goed voor, zeggen de voorstanders. Transacties kunnen sneller, bank-runs worden voorkomen, CBDC geeft 'diversiteit in de betaalmarkt' en digitaal geld zou beter beveiligd zijn dan cash. 

Anderen zijn niet zo overtuigd. Een kritisch Board of Governors-lid van de Amerikaanse centrale bank Federal Reserve ging alle zogenaamde voordelen langs en concludeerde dat die eigenlijk niet bestaan. Hij ziet 'een oplossing op zoek naar een probleem'. Ook het Britse Hogerhuis trok die conclusie in een lijvig rapport. 

ING-econoom Teun Brosens wist eigenlijk ook niet zo waarom CBDC nu nodig was, zei hij in 2021 in een podcast, maar dat het er zou komen, is eigenlijk al jaren duidelijk. "Hoewel we dus nog echt in die fase van ‘welk probleem lost het op?’ zitten, merk je dat de wens om zoiets te bouwen echt heel groot is", aldus Brosens toen. 

Het nieuwe centrale bankgeld wordt vermoedelijk geïntroduceerd in de vorm van een aparte rekening, naast uw normale rekening bij ING, ASN Bank of Triodos. U krijgt dus een rekening voor 'de euro' en een voor 'de digitale euro'. Lekker begrijpelijk! Onze euro's zijn nu ook al digitaal, maar goed, zo wordt het nu eenmaal genoemd. U kunt met beide euro's straks iets kopen in de supermarkt.

Maar wat nu al duidelijk is: voor het nieuwe digitale geld heeft u straks uw nieuwe digitale identiteit nodig. 

De Bank of International Settlements (BIS), een instelling die processen van centrale banken coördineert en ook wel 'bank der banken' wordt genoemd, hamert in beleidsdocumenten op de rol van digitale identiteit. 'Een digitaal identiteitssysteem, dat informatie uit verschillende bronnen kan combineren' gaat 'een belangrijke rol' spelen, klinkt het.

Ook DNB weet dat. ‘Zonder op toekomstig beleid vooruit te kunnen lopen,’ schrijft DNB in antwoord op vragen van Follow the Money, ‘kunnen we zeggen dat een Europese e-Identity erg belangrijk is om in de toekomst een digitale euro-rekening of -wallet aan te kunnen houden.’

BIS-directeur Carstens, met wie koningin Máxima haar pleidooi voor CBDC hield, zei eerder: ‘Bij cash weten we niet wie vandaag een briefje van honderd euro gebruikt, of een briefje van honderd peso. Met CBDC zullen centrale banken volledige controle hebben over de regels en wetten die het gebruik zullen bepalen.’

Even tussendoor: we zijn een burgerbeweging. Vind je dit interessant, laat zeker 1 vriend, kennis of familielid weten dat Nieuw West-Brabant bestaat en app of mail dit artikel door. Schrijf je ook in voor de nieuwsbrief - velen gingen je al voor. 

Financieel journalist Izabella Kaminska waarschuwde vorig jaar in de Financial Times: als CBDC gekoppeld wordt aan ‘persoonlijke rekeningen met persoonlijke gegevens, kredietgeschiedenis en andere relevante informatie’, schreef ze, zorgt dat voor een ‘nieuwe set aan ethische dilemma’s en sociale vragen die nu nog niet worden gesteld’. 

‘Als geld ID-gebaseerd wordt, [..] hoe ver moet dat persoonlijke dossier reiken? Welk soort niet-monetaire informatie moet erin worden opgenomen of eruit weggelaten?' Ook de BIS begrijpt hoe gevoelig dit is voor burgers. Ik kwam de volgende zin over digitale identiteit tegen in een rapport over CBDC: ‘the combination of transaction, geolocation, social media and search data raises concerns about data abuse and even personal safety.’

Ja, dat geeft inderdaad zorgen. 

Omdat CBDC gekoppeld wordt aan persoonlijke informatie van uw digitale identiteit, en het ook nog 'programmeerbaar' lijkt te worden, kunnen centrale banken straks bepaalde condities stellen. Je kunt geld een vervaldatum meegeven. Of een minimumleeftijd voor een bepaalde aankoop. 

'Denk bijvoorbeeld aan zakgeld voor kinderen dat geprogrammeerd kan worden, zodat het niet voor snoepgoed gebruikt kan worden', zei onderdirecteur Sir Jon Cunliffe van de Bank of England, de Britse centrale bank. 

De baas van de Bank of England sprak over 'sociaal schadelijk gedrag onmogelijk maken'. Maar hey: of gedrag wel of niet schadelijk is, dat bepaalt de politiek - en daarmee de burger - zegt Kamerlid Alkaya. ‘Ik zou zeer terughoudend zijn met programmeerbaarheid. Daarmee bouw je politieke opvattingen in een munt in die eigenlijk van iedereen is. Vind je het de verantwoordelijkheid van de overheid dat kinderen niet te veel suikerspinnen eten? Dan kun je dat inbouwen. Dat je onder de 12 jaar geen energiedrank mag kopen? Kan ook. Maar dat zijn politieke besluiten.’

Technisch kan dus gewoon 'geprogrammeerd' worden dat een betaling wel of niet lukt. In de ene winkel wel, de andere niet. Of bij een fruitsapje wel, een flesje wijn niet. 

Natuurlijk, de voorbeelden hier zijn op zich onschuldig. 

Kinderen ervan weerhouden energiedrank te kopen? Best goed idee. Een alcoholist een limiet op drank geven zodat hij bij de slijterij simpelweg niet meer kan afrekenen als hij teveel heeft gedronken? Misschien best slim. Maar het heeft een glijdende schaal. 

‘Op de lange termijn kun je je afvragen: start mijn auto straks nog als ik niet aan de CO2-bijdrage heb voldaan? Als cash verdwijnt en je hebt alleen je mobiel om met CBDC aankopen te doen, kun je simpelweg niet langer afrekenen wanneer je wilt’, zegt blockchain-expert Henk van Cann. 

Een toekomst met programmeerbaar geld gekoppeld aan je gegevens via digitale identiteit is volgens hem 'bijna dystopisch'. Klokkenluider Edward Snowden noemde CBDC 'a cryptofascist currency, expressly designed to deny you the basic ownership of your money by installing the State at the center of every transaction."

'Je wil geen systeem creëren dat de overheid toegang geeft, in real time, tot gedetailleerde informatie over iedere transactie die een individuele burger zou kunnen doen. Voor de Chinese overheid is dat geen punt. Peking lijkt CBDC als een belangrijke stap te zien voor haar doel van complete, digitaal gedreven sociale surveillance en controle', schreef columnist Charles Lane van de Washington Post. 'Voor een vrij land als de Verenigde Staten zou de afweging anders moeten zijn.' 

'We mogen nooit toestaan dat democratisch verkozen politici, laat staan dictators, in staat zijn voor te schrijven wat mensen wel en niet doen', zegt voormalig ambtenaar van de Europese Commissie Gaelle le Gars. 'Als u te veel drinkt, kan men u ervan weerhouden alcohol te kopen. Maar als u een ongewenst persoon bent, kan men u laten verhongeren. Het maakt natuurlijk uit wie er aan de macht is, maar u bent het in elk geval niet.'

Op dit moment is de ECB bezig met een proef rond CBDC, maar alle ontwerpprincipes die nu worden gekozen, zijn enorm belangrijk. Het nieuwe geld hoéft bijvoorbeeld helemaal niet programmeerbaar te worden - het kan net zo neutraal zijn als cash - maar bankdirecteuren praten daar wel openlijk over. 

Toen ik Alkaya, het best ingevoerde Kamerlid van Nederland, vroeg hoe hij verwacht dat dit eindigt, zuchtte hij diep, en zei: 'Als we niets doen, vrees ik dat er een soort consensus ontstaat op plekken als Frankfurt. Ik ben geen complotdenker, er zit geen alomvattend plan achter. Maar veel technocraten zijn zich van geen kwaad bewust, zitten in een ivoren toren en hebben een bepaald dedain jegens de democratie, een superioriteitsgevoel: “Wij weten beter wat goed is voor de mensen.” Dat kan ertoe leiden dat CBDC straks mogelijkheden in zich draagt die het tot een heel fout systeem kunnen maken.'

'Als we niets doen, gaat het fout. En als het eenmaal ontworpen is en het is inherent fout, dan komen we op enig moment in een dystopische samenleving terecht waarin we niet langer zelf bepalen wat we met ons geld kunnen doen.'

Deze ontwikkeling rond geld is een van de redenen dat ik me heb aangesloten bij Nieuw West-Brabant. We weten namelijk dit: 1) er komt een revolutie van geld aan. 2) Dat is potentieel fijn, en potentieel niet zo fijn 3) Alles lijkt erop dat de infrastructuur wordt gelegd voor een niet zo fijn systeem. 

Lees: 'dystopisch', volgens meerdere analisten. 

Dat is niet een samenleving die we door willen geven aan onze kinderen, en het is niet een samenleving waar ik in wil leven. Maar geld is iets elementairs. Het 'regelt' als het ware de samenwerking tussen burgers. En het geeft ons eten en drinken. Best belangrijk. Als we pas reageren zodra CBDC hét standaardsysteem is en ook nog eens alle dystopische trekjes heeft die er uiteindelijk kunnen komen, zijn we te laat. 

We moeten nu in actie komen. 

Uit burgerlijk plichtsbesef, uit engagement voor onze toekomst, uit naastenliefde. Met de totstandkoming van CBDC is namelijk één ding fundamenteel mis: burgers hebben er nauwelijks inspraak op. Ook via nationale parlementen is de invloed nihil, beschreven experts.Laten we dat democratisch tekort opvangen. Laten we als burgers samen nadenken over hoe we geld kunnen creëren dat wél neutraal is, een eerlijke en veilige samenleving schept op basis van vertrouwen in plaats van wantrouwen, geld dat bemoedigt. Geld dat simpelweg een ruilmiddel kan zijn waar de bakker, de slager en de fietsenmaker van profiteren. Er bestaan al talloze lokale munten. Ik ken de oplossing ook niet. Misschien moeten we nog verder out of the box denken. Maar laten we er samen over na gaan denken en aan gaan werken. Nieuw West-Brabant gelooft dat burgers de uitdagingen en transities de komende jaren van onderop moeten vormgeven - en niet denktanks, ngo's en ongekozen transnationale organen. Wat is voor u belangrijk? Welkom aan de tekentafel. 

Denk mee! Reacties kunnen per mail naar jannes@nieuwwestbrabant.nl.