"Een drama", noemt Peter Oerlemans het stikstofprobleem. "Ook voor de hulpboeren", zoals de cliënten van zorgboerderij Den Hof in Bergen op Zoom heten. Een kwetsbare groep. "Sommigen slapen slecht omdat ze bang zijn om hun plekkie kwijt te raken. Ze zijn jaren aan het zoeken. Eindelijk iets gevonden. En nu zitten we allemaal in onzekerheid."
De verzuchting van Oerlemans raakt een snaar. Tegenover hem staat een twintigtal lokale ondernemers en aanbieders van streekproducten in de regio Waterpoort, in het westen van Brabant en oosten van Zeeland.
De zorgboerderij van Oerlemans (Buitenlust 1, Halsteren) is een van de inspirerende plekken waar organisator Waterpoort de bezoekers per touringcar naartoe brengt. Hij heeft 90 melkkoeien en 15 "hulpboeren" met een verslavingsachtergrond, burn-out of psychische ziekte. De melkkoeien staan in natuurgebieden. Ze hebben de ruimte. De hulpboeren vormen een "pittige groep", zegt Oerlemans, maar hij kreeg al een hoop ontregelde hulpboeren terug op de rails. De boerderijwinkel die zijn vrouw coördineert is uitgegroeid tot een uitgebreide aanbieder van tientallen producten uit de regio.
"Van ons eigen vlees vliegen zelfs de botten en de tong over de toonbank", zegt Mieke Oerlemans. "Vroeger moest de slager daar maar soep van maken. Nu kopen mensen het zelf."
Streekwinkel
In de winkel ligt zeep, sap, soep, fruit, kaas, vlees, zuivel, vla, zelfgemaakt boerenroomijs, geitenkaas, broodmix en bier.
Ondertussen hangt er wel een omgekeerde Nederlandse vlag op de oprit.
De stikstofproblematiek hakt erin. Wéér een nieuwe regel, wéér geen begrip. Peter Oerlemans: "Ik weet niet, als boer en ondernemer, wat ik samen met mijn vrouw nog meer zou moeten doen voor de maatschappij..."
(Even tussendoor: schrijf je in voor de nieuwsbrief.)
Zelfstandig
Als de andere ondernemers hun expertise rond streekproducten uiteenzetten, is de gemeende deler: je moet het zelf doen. Samen met elkaar.
Een lokale brouwer vroeg aan me: welk bier vind je lekker?", zegt imker
Kees Dogge in zijn imkerijwinkel Landjuweel (Boomdijk 12, Steenbergen). "La Chouffe", zei ik. Dus nu heb ik mijn eigen biertje, met onze eigen honing. Mijn vrouw inmiddels ook."
In de winkel van Dogge, die begon als zomerbloementeler en de bestuivingssector
inrolde, liggen veel streekproducten die zijn eigen bijenhoning bevatten. Nougat, mede,
bier en meer.
Doordat hij bijen ging houden, stopte hij met pesticiden. Het eerste jaar hadden de appels allemaal schurft. Daarna ontstond een natuurlijk evenwicht. De natuur "verdedigde" zichzelf. Nu is de fruitboomgaard - van Kwekerij Landjuweel, het andere bedrijf - bijna pesticidevrij.
Bijen
Kees en Marjoleen Dogge staan voor de streekproducten die in samenwerking met andere ondernemers het licht hebben gezien.
Hoofdschuddend vertelt Dogge over de overheid. De mond vol hebben van biodiversiteit, en precies op het verkeerde moment alle schuilplaatsen van jonggeboren dieren omver maaien. Of grote hotelketens die bijenhotels op een grote parkeerplaats zetten zonder bloemen in de omgeving. "Een bijenhotel is trouwens vaak gemaakt van afgezaagde stukjes bamboe. Daar blijven vaak splinters achter. Het zijn eerder moordenaars dan kraamkamers!"
Zelf maakt hij duurzame bijenhotels op maat op aanvraag met bramentakken die overvloedig geteeld worden op de bloemenkwekerij - en zo een nevenfunctie krijgen.
Benzinepomp
Dan stopt de bus op een verlaten pompstation (Van Bredastraat 1, Steenbergen). De omgeving is droevig. Maar in het voormalig pomphuisje staat nu een soort "delicatessen-FEBO". Bezoekers kunnen hun streekproducten zo uit de muur trekken. Vooraf besteld, of op de bonnefooi afgehaald.
"We hebben de boerderijwinkel naar de consument gehaald", zegt initiatiefneemster Ellen Luysterburg.
Uit de muur
Verse streekproducten - afhalen wanneer het jou uitkomt. Een misschien wel revolutionair concept.
Het begon twintig jaar geleden op hun eigen akkerbouwbedrijf en boerderijwinkel (Herelsestraat 173, Heerle), onder de rook van Roosendaal, totdat haar moeder een idee kreeg.
"Zij ging op zondag altijd brood halen bij een automaat in België. 'Zoiets zou ik ook wel willen voor mijn aardbeien', zei ze. Meer voor de grap." Ze kreeg een tweedehands automaat voor Moederdag. Inmiddels staan er hypermoderne versies op drie locaties, waaronder een winkelcentrum in Roosendaal (Tolbergcentrum 176, Roosendaal).
De automaten winkel is volledig onbemand. Via een online platform kun je zien welke producten verkocht zijn. Er zijn groenten en fruit, eieren, zuivelproducten, houdbare streekproducten en alles-in-1-maaltijdpakketten. Meestal loopt het goed, soms zijn er storingen of zijn nieuwe klanten onzeker over hoe het werkt. "Ik heb op het begin best afgezien, mijn bed stond ernaast."
In die tijd begonnen de eerste supermarkten zelfscan-kassa's te introduceren. Consumenten moeten wennen. Tegenwoordig kan Luysterburg veel klanten op afstand helpen via een storingslijn.
Dikke billen
Ze heeft, samen met vele samenwerkingspartners, misschien wel een revolutionair concept uitgevonden: de gemoedelijke boerderijwinkel - niet ver weg, maar dicht bij.
Kiezen
Op een scherm kun je je bestelling plaatsen. Vervolgens geeft de automaat die uit. Vandaag in de aanbieding: aardbeien.
Alleen: de gezelligheid mist. Het praatje met de boerin. De spontane tip over een lekker gerecht. De akker kunnen aanraken. "Dus de vraag is: hoe ga je het verhaal overbrengen? Dat is supermoeilijk", vertelt Luysterburg.
"In de eerste onbemande winkel hebben we ons concept beschreven, een how to gemaakt en ook een Wall of Farm gecreëerd. Wat blijkt? Klanten bleken het niet te lezen. We krijgen onze boodschap moeilijk overgebracht. Ook dacht ik, met de ervaring van onze boerderijwinkel en de automaat op het erf, wel te weten wat we konden aanbieden in de onbemande winkel. Dat was natuurlijk naïef, omdat het een andere doelgroep is. Ik heb op het begin zelfs uit moeten leggen waarom er zand op een aardappel zat. We dachten dat mensen voor lokaal zouden komen, maar uit een enquête bleek dat vooral kwaliteit naar voren kwam. Logisch, leek mij, want het komt rechtstreeks van het land van de boer! En dat is ook waar dit concept om draait, maar blijkbaar moet ik dat toch anders communiceren. Ik heb m'n hoofd dus wel een aantal keer gestoten."
Ze geeft het eerlijke verhaal, zegt ze. Ze worstelt nog met het concept. En toch, zo herhaalt Luysterburg een tip van een eerdere spreker deze dag, is het een kwestie van doorgaan. Keihard werken voor het ideaal van een directe, eerlijke voedselketen. "Dikke billen
creëren. Luisteren naar je klant en blijven zoeken hoe je dat concept kunt laten landen."
Nieuw West Brabant wil meehelpen een lokaal en regionaal functionerende samenleving te bouwen. Schrijf je in voor de nieuwsbrief. Meer weten? Mail naar info@nieuwwestbrabant.nl voor een kennismaking.